کد مطلب:314766 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:185
سقاخانه در محله های شمالی تهران
به طوری كه ملاحظه شد تهرانی های قدیم، توجه بسیاری به سقاخانه و سقاخانه سازی داشته اند. این امر فقط محدود به مناطق مركزی شهر، كه طبعا پر رفت و آمد بود و غالبا در فصول گرم سال حرات طاقت فرسایی داشت، نمی شد. بلكه
[ صفحه 249]
در محلات شمالی تهران كه هوایی مطبوع تر و جمعیتی كمتر داشته نیز مردم به این سنت، توجهی خاص داشتند. به طوری كه از منابع تاریخی موجود بر می آید، از مدتها پیش این مناطق در فصول گرم سال، همچون ییلاقی مورد استفاده اكثر تهرانی ها قرار می گرفته است، همانا بقاع امامزادگان و اماكن متبركه این نواحی بوده است. همین امر توجهی مناسب برای تمركز بیشتر سقاخانه ها، در اطراف بقاع متبركه محله های شمالی تهران است.
از جمله منابعی كه مختصر اطلاعاتی در مورد سقاخانه های قدیمی مناطق شمالی تهران در اختیار می گذارد، كتاب «تاریخ تهران» حسینی بلاغی است. مؤلف این كتاب، ضمن بر شمردن اسناد مربوط به بنای وقفی محله های مختلف این سامان، از تعدادی سقاخانه موقوفه نیز بدین شرح یاد می كند:
از جمله موقوفات مربوط به منطقه جماران، از سقاخانه ای نام برده شده كه به اتفاق یك اصله درخت چنار وقف گردیده است. مساحت این سقاخانه دو متر مربع گزارش شده است. همچنین در فهرست موقوفات قصبه دزاشیب، به سقاخانه ای با مساحت یك متر مربع اشاره شده است. این سقاخانه به همراه سایر موقوفات در فاصله یك متر شرقی امامزاده صالح واقع شده و به ثبت رسیده اند. نمونه ای دیگر از سقاخانه های وقفی این مناطق، بنای سقاخانه ای است به مساحت یك متر مربع، كه وقف آستانه مطهر حضرت امامزاده ابراهیم (سلام الله علیه)، واقع در ده پس قلعه شمیران شده است (حسینی بلاغی: 1350، ج 1، ص 41 - 47).
توجه به این نكته لازم است كه موارد اشاره شده در فوق، فقط شامل آن دسته از سقاخانه های موقوفه ای است كه اسناد وقفی آنها موجود است. اگر به این نكته توجه شود كه اكثر سقاخانه های تهران فاقد سند وقفی بوده، بلكه غالبا با
[ صفحه 250]
سنتی موروثی احداث و حفظ گردیده و یا با همكاری اهالی محل، به پاس پیروزی از عمل خیر بانیان اولیه آنها، نگه داری و حراست می شده اند؛ این تغییر قوت می یابد كه حتما تعداد سقاخانه های این نواحی بیش از تعداد اشاره شده بوده است. [1] .
[ صفحه 249]
در محلات شمالی تهران كه هوایی مطبوع تر و جمعیتی كمتر داشته نیز مردم به این سنت، توجهی خاص داشتند. به طوری كه از منابع تاریخی موجود بر می آید، از مدتها پیش این مناطق در فصول گرم سال، همچون ییلاقی مورد استفاده اكثر تهرانی ها قرار می گرفته است، همانا بقاع امامزادگان و اماكن متبركه این نواحی بوده است. همین امر توجهی مناسب برای تمركز بیشتر سقاخانه ها، در اطراف بقاع متبركه محله های شمالی تهران است.
از جمله منابعی كه مختصر اطلاعاتی در مورد سقاخانه های قدیمی مناطق شمالی تهران در اختیار می گذارد، كتاب «تاریخ تهران» حسینی بلاغی است. مؤلف این كتاب، ضمن بر شمردن اسناد مربوط به بنای وقفی محله های مختلف این سامان، از تعدادی سقاخانه موقوفه نیز بدین شرح یاد می كند:
از جمله موقوفات مربوط به منطقه جماران، از سقاخانه ای نام برده شده كه به اتفاق یك اصله درخت چنار وقف گردیده است. مساحت این سقاخانه دو متر مربع گزارش شده است. همچنین در فهرست موقوفات قصبه دزاشیب، به سقاخانه ای با مساحت یك متر مربع اشاره شده است. این سقاخانه به همراه سایر موقوفات در فاصله یك متر شرقی امامزاده صالح واقع شده و به ثبت رسیده اند. نمونه ای دیگر از سقاخانه های وقفی این مناطق، بنای سقاخانه ای است به مساحت یك متر مربع، كه وقف آستانه مطهر حضرت امامزاده ابراهیم (سلام الله علیه)، واقع در ده پس قلعه شمیران شده است (حسینی بلاغی: 1350، ج 1، ص 41 - 47).
توجه به این نكته لازم است كه موارد اشاره شده در فوق، فقط شامل آن دسته از سقاخانه های موقوفه ای است كه اسناد وقفی آنها موجود است. اگر به این نكته توجه شود كه اكثر سقاخانه های تهران فاقد سند وقفی بوده، بلكه غالبا با
[ صفحه 250]
سنتی موروثی احداث و حفظ گردیده و یا با همكاری اهالی محل، به پاس پیروزی از عمل خیر بانیان اولیه آنها، نگه داری و حراست می شده اند؛ این تغییر قوت می یابد كه حتما تعداد سقاخانه های این نواحی بیش از تعداد اشاره شده بوده است. [1] .
[1] از كتاب «سقاخانه هاي تهران» نوشته سركار خانم ناديا بنيادلو، استفاده فراوان نموده ايم كه شايسته است از ايشان تشكر و قدرداني نمايم.